اصول فلسفه و روش رئالیسم/جلد چهار
از ویکی مطهر
نمایه‌ها
بررسی ویژگیهای کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم (جلد 4) تالیف شهید مرتضی مطهری صفحه 1-4
تغییرات و تحولات طبیعت در فلسفه صفحه 9-10
بقاء جزء مادی و از بین رفتن جزء صوری در تحولات جسم بر اساس نظریه فلاسفه ارسطویی صفحه 9-26
شرائط پیدایش یک پدیده و صنعت در عالم طبیعت از دیدگاه فلسفه صفحه 11-15
ضرورت وجود مناسبت و سنخیت میان ماده و صورت در طبیعت و صنعت صفحه 11-15
کیفیت تغییر و تحول طبیعت صفحه 13-15
نقد و بررسی نظریاتی پیرامون عدمی یا اعتباری بودن ماهیت قوه (استعداد) در موجودات صفحه 15-20
بررسی استعداد و قوه هیولای اولی صفحه 16-17
بررسی ترکب و عدم ترکب جسم از ماده و صورت صفحه 17-18
نقد و بررسی ملاک اعتباری بودن قوه از دیدگاه شیخ اشراق و معنای وجودی بودن آن صفحه 18-20
دیدگاه شیخ اشراق درباره اعتباریت وحدت و وجود صفحه 19
عدم بقا امکان استعدادی پس از فعلیت صفحه 21-26
بررسی بقاء و عدم بقاء صورت قبلی با آمدن صورت بعدی و دیدگاه ابن سینا و صدر المتالهین در این مورد صفحه 22-23
نحوه کنجکاوی علوم طبیعی و ماتریالیسم دیالکتیک از نسب وجودیه و ماده صفحه 23-24
کیفیت انعدام صورت و فعلیت پیشین بوسیله فعلیت پسین از دیدگاه فلاسفه صفحه 23
بررسی وحدت خارجی امکان استعدادی با ماده صفحه 24-25
نحوه و کیفیت وجود قوه (امکان) از دیدگاه فلاسفه و نقدی بر آن صفحه 24-26
نظریه ای پیرامون امکان صور غیر متناهی برای ماده جسمانی صفحه 27-28
محالیت نسبت میان موجود و معدوم صفحه 29
نحوده ثبوت رابطه در مفاهیم حقیقی و اعتباری صفحه 29
بحثی پیرامون قوه و فعل صفحه 29-39
پاسخ به شبهه منکرین نسبت میان زمان آینده با گذشته صفحه 30-34
نقد و بررسی نظریه دانشمندان پیرامون حقیقت جسم و ارتباط آن با بحث وحدت و اتصال امکان و فعلیت صفحه 36-43
نظریات حکما و متکلمین اسلامی و ذیمقراطیس درباره حقیقت اجسام و اجزاء آن صفحه 37-41
نظراتی در مورد ذرات اتمی و قابلیت تبدل ماده به انرژی صفحه 39-40
پاسخ به شبهه منکرین اتصال امکان و فعلیت (قوه و فعل) و ابتناء آن بر مسئله حدوث و فناء صفحه 41-43
نقد و بررسی دیدگاه لاوازیه در مورد عدم امکان انعدام موجود و بالعکس صفحه 42-43
بررسی حقیقت و انواع مکان و حرکت از دیدگاه فلاسفه اشراقی و مشایی صفحه 45-47
وحدت و کثرت در مکان متدرج الوجود و مراتب آن صفحه 47-48
وحدت و آمیختگی امکان و فعلیت صفحه 48-49
ماهیت حرکت در اجسام و تعریف آن از دیگاه ارسطو صفحه 49-50
کیفیت تبدیل امکان به فعلیت صفحه 50-51
نظریاتی پیرامون تحولات جوهری طبیعت صفحه 51-52
تعریف حرکت و اقسام آن صفحه 52
تحلیلی پیرامون عناصر حرکت و امتداد آن با مکان و زمان صفحه 53-58
حرکت توسطیه و قطعیه از دیدگاه فلاسفه صفحه 56-58
نقدی بر نظریه متکلمین اسلامی پیرامون ترکیب حرکت صفحه 58-59
تعریف و تفسیر حرکت صفحه 60
تغییرات کیفی, کمی, وضعی و جوهری اجسام صفحه 61-62
اهیمت تعریف تکامل ( کمال ) و رابطه آن با بحث حرکت در فلسفه صفحه 63-76
نقش و رابطه بحث قوه و فعل با اصل حرکت در جهان از دیدگاه فلسفه صفحه 63-64
تفسیر آیه الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی پیرامون رهبری و امامت صفحه 65
بررسی قوانین تکامل از دیدگاه هربرت اسپنسر صفحه 66
پاسخ به شبهه عدم تساوی حرکت با تکامل صفحه 66-67
بررسی اصل هدف دار بودن تکامل در طبیعت و رابطه این بحث با اصل علت غائی صفحه 68-71
علل اربعه در موجودات طبیعی از دیدگاه ارسطو صفحه 69
ارکان حرکت از دیدگاه حکما صفحه 69
بررسی هدفداری تکامل و حرکت از جنبه علمی و فلسفی صفحه 69-70
نگاهی به رشد و تکامل اجتماعی انسان و دیدگاه ابن خلدون و هربرت اسپنسر در این مورد صفحه 72-73
نقش فلسفه اولی در اثبات اصل عمومی تکامل و ناتوانی علوم و تجربیات در این رابطه صفحه 73-76
نقد نظریه هربرت اسپنسر در باب تطور و تعمیم تجربیات محدود زمینی به همه جهان صفحه 74-76
بررسی دیدگاه ماتریالیسم دیالکتیک پیرامون تکامل طبیعت صفحه 77-105
تعریف و بررسی کلمه دیالکتیک از دیدگاه پل فولکیه و بیان فرق دیالکتیک قدیم و دیالکتیک جدید صفحه 77-83
بیان نظریات استالین در خصوص ماتریالیسم دیالکتیک صفحه 83-87
اصول مطروحه در دیالکتیک هگل صفحه 87-88
نسبت طرح اصول دیالکتیک به هراکلیت یونانی صفحه 88-89
اصول شش گانه دیالکتیک هگل از نظر فلسفه و حکمت اسلامی صفحه 89-104
بحثی پیرامون در هم آمیختگی وجود و عدم و ارتباط آن با تضاد صفحه 91-102
دیدگاه پل فولکیه پیرامون مثلث سیستم فلسفی هگل صفحه 91
نقش تضاد در تحول اجسام مرکب و بسیط صفحه 103
نقدی بر نظریه طرفداران ماتریالیسم دیالکتیک درباره نقش زمان در تغییر و نفی واقعیت خارجی صفحه 105
مقصود از نفی نسبی واقعیت خارجی در بحث تکامل صفحه 106-107
عقیده هگل در باب تناقض و مفهوم ـ شدن ـ در واقعیت اشیاء صفحه 109
گفتاری از پل فولکیه در کتاب مابعدالطبیعه درباره دیدگاه هگل پیرامون وحدت وجود خارجی با وجود ذهنی صفحه 109
گفتاری از ویل دورانت در توضیح نظر هگل در مورد تز و آنتی تز و سنتز صفحه 11-110
گفتاری از پل فولکیه در بیان اصل تناقض در فلسفه هراکلیت و وحدت آن با نظر هگل صفحه 111-112
اشکالاتی بر اصل دیالکتیک هگل صفحه 112-120
شعری از مولوی درباره قانون تضاد در طبیعت صفحه 117-118
اشعاری از عبرت نایینی درباره قانون تضاد در طبیعت صفحه 119-120
نقد و بررسی امکان و امتناع اجتماع نقیضین از دیدگاه هگل و فلسفه و منطق صفحه 119-120
گفتاری از پل فولکیه در کتاب مابعدالطبیعه در مورد اعتقاد هگل به اصل امتناع اجتماع نقیضین صفحه 120
ابتنای بحث کلیات خمس منطق بر پذیرش اختلاف ماهیت جوهرها در منطق صفحه 122-123
نقد و بررسی نظریات دانشمندان درباره وحدت و اختلاف ماهوی جوهرها با یکدیگر صفحه 122-133
بررسی انواع صور نوعیه صفحه 122-139
توضیح نظریه ذیمقراطیس و استادش لوسیبوس در مورد ترکیب اجسام از ذرات و نفی اختلاف ذاتی اشیاء صفحه 124-125
نظر دکارت در زمینه عدم اختلاف ذاتی و ماهوی اشیاء صفحه 125
نظریه دکارت پیرامون انکار اختلاف ذاتی و ماهوی اشیا و اجسام بنقل از کتاب سیر حکمت در اروپا اثر فروغی صفحه 125-130
دیدگاه دکارت درباره جسم و روح انسانی صفحه 125
مقایسه اجسام جاندار و اجسام بی جان در بعد حرکت از دیدگاه دکارت صفحه 126-127
آثار و لوازم تفکر اختلافات ذاتی و ماهوی اشیاء صفحه 127-128
بررسی نظرات دانشمندان درباره فلسفه دکارت صفحه 127
قسمتی از کتاب سیر حکمت در اروپا اثر فروغی در مورد نظریات مختلف پیرامون کیفیت ساختمان موجودات عالم صفحه 129-132
قوانین و اصول مضبوط طبیعی مربوط به ساختار ساختمانی جهان از نظر مرحوم فروغی صفحه 130-131
نقدی بر فلسفه مکانیسم و ماشینی پنداشتن جهان صفحه 131-132
دیدگاه محمد علی فروغی درباره حاکمیت اصل علت و معلول و انکار علت غایی در نظام طبیعت صفحه 131
دیدگاه لایپ نیتس و امیل بوترو در نفی فلسفه مکانیسم صفحه 132
نقد و بررسی افکار قدما درباره صور نوعیه صفحه 133-139
نقد و بررسی دیدگاه فلاسفه درباره نحوه وجود قوه در ماده صفحه 133-137
نظریه امیل بوترو در مورد صور نوعیه و خواص اجسام و موجودات صفحه 136-137
بیان پایه های علمی و فلسفی صور نوعیه صفحه 137-138
عدم صحت مفهوم حمل در قضایای شخصیه بنابر انکار صور نوعیه و قبول فرضیه آتمسیم صفحه 138-139
معنی قوه و امکان استعدادی در ماده صفحه 161
رابطه علت و معلول با قوه و فعل در ماده از دیدگاه فلاسفه صفحه 161-165
نحوه تحقق صورت و قوه در ماده صفحه 163-165
بررسی دیدگاه حکما درباره هیولای اولی و بقا آن با همه صور صفحه 164-165
تاریخچه بحث از مساله قوه و فعل و علت و معلول در فلسفه صفحه 166
تفاوت نظر ارسطو و ملا صدرا در مساله هیولی و صورت و جوهریت هر یک از آنها صفحه 169-170
نظریه ارسطو درباره جواهر خمسه (عقل, نفس, جسم, هیولی, صورت ) صفحه 169
اشکالاتی در مورد جوهریت هر یک از هیولی و صورت بنا بر نظریه ترکب اتحادی ماده و صورت وپاسخ آن صفحه 170-173
اشکالات مطروحه بر نظریه ترکب انضمامی ماده و صورت صفحه 173-177
فرق اثبات هیولی از طریق برهان فصل و وصل با اثبات هیولی از طریق و برهان قوه و فعل صفحه 174-175
اشکالات وارده بر ملا صدرا بخاطر تمسک به برهان فصل و وصل برای اثبات هیولای اولی صفحه 175-176
مقصود از تعریف هیولا به نظر مرحوم حاجی سبزواری صفحه 176-177
اثبات ترکب اتحادی ماده و صورت صفحه 184
سازگاری قول به جوهریت هیولی بانظریه کون و فساد و غفلت صدر المتالهین در این زمینه صفحه 184-185
اثبات طولیت ماده و صورت صفحه 185-186
نحوه ارتباط ماده و صورت بنا بر برهان حرکت و کون و فساد صفحه 186-187
بیان حالت اضافی امکان استعدادی بین ماده و صورت صفحه 187-188
تقسیم امور به آنی , زمانی و انطباقی به نظر مرحوم ابن سینا آخوند و مثال هر یک صفحه 188-189
بررسی ماهیت علت متغیر و ثابت از نظر فلسفه صفحه 188
بررسی امکان ذاتی و امکان استعدادی بنا بر اصالت وجود و اصالت ماهیت صفحه 189-190
اثبات منافات بین امکان استعدادی و امکان ذاتی صفحه 190-191
وحدت زمان , حرکت ومسافت از نظر ملا صدرا صفحه 191
پاسخ به شبهه عدم عینیت زمان با حرکت صفحه 191-192
بررسی اصل تغییر و تبدیل موجودات عالم از دیدگاه فلاسفه صفحه 192-195
بحثی پیرامون رابطه حادث به قدیم از طریق طبیعت فلکیه از دیدگاه ملاصدرا صفحه 192
توقف اثبات حرکت جوهری بر ابطال نظریه کون و فساد و ابطال نظریه تغییرات بی ارتباط در جهان صفحه 194-196
معنی قوه و فعل و امکان و استعداد صفحه 195-197
بررسی انضمامی بودن ترکیب ماده و صورت صفحه 195
دیدگاه ذیمقراطیس و متکلمین درباره قوه و فعل صفحه 196-197
تفاوت نظر ابن سینا با نظر ملا صدرا در مساله اتحاد نفس با معقول و اتحاد صورت و ماده صفحه 197-198
اقوال مختلف در مورد تغییرات و تبدیلات در ماده خارجی صفحه 198
اهمیت بحث صور نوعیه در فلسفه صفحه 198-200
بررسی مساله ماده, قوه و صور نوعیه از دیدگاه فلاسفه الهی و مادیین صفحه 200-202
نظر حاجی سبزواری درباره دیدگاه ملاصدرا نسبت به انکار امکان استعدادی صفحه 202
اشکالاتی بر نظریه قائلین به ترکیب انضمامی ماده و صورت صفحه 202-203
نقد و بررسی تعریف و ماهیت حرکت و کمال صفحه 203-207
بررسی نظریه ملاصدرا درباره حرکت صفحه 203
تعریف ماده و ما بالقوه صفحه 207-208
علت عدم صلاحیت هر ماده ای برای هر صورتی صفحه 208-209
بررسی وجودی بودن امکان استعدادی و فرق آن با امکان ذاتی صفحه 209-211
بررسی بقا و عدم بقای صورت قبلی با حضور صورت بعدی صفحه 211-212
بررسی امکان و فعلیت از دیدگاه فلاسفه صفحه 212-213
قابلیت ماده نسبت به قوه و امکان و نفی این قابلیت از صورت صفحه 213-214
اشکالی بر تبدیل قوه به فعلیت جوهری بنابر کیف استعدادی بودن قوه صفحه 214-215
بررسی قلمرو قانون صیرورت در نظام طبیعت از دیدگاه فلسفه و علوم تجربی صفحه 215-216
اثبات وجود قوه و امکان استعدادی از راه حرکت صفحه 216
فرق امکان استعدادی با امکان ذاتی از نظر ملاصدرا و رد جواب مرحوم حاجی سبزواری در این زمینه صفحه 217-228
نقد و بررسی نظریه ملاصدرا در باب امکان استعدادی و ذاتی صفحه 219-227
نقد و بررسی نظر ابن سینا, خواجه نصیر, فخر رازی و صاحب کتاب محاکمات درباره امکان استعدادی و ذاتی صفحه 227-228
نقد و بررسی اقوال و نظریات مختلف در باب استعداد و امکان و فرق امکان ذاتی و استعدادی صفحه 228-238
فرق بین هیولای اولی با امکان استعدادی صفحه 229
بررسی تعاریف خروج از قوه به فعل صفحه 232-233
نقد نظریه ملاصدرا درباره امکان استعدادی و عینیت آن با امکان ذاتی صفحه 237-238
بررسی ماهیت و معنای هیولای اولی و ثانیه از دیدگاه فلاسفه صفحه 238-242
اثبات هیولای بمعنی اخص از دیدگاه مشایین از طریق برهان قوه و فعل صفحه 240-242
انکار مقوله های فعل و انفعال و متی و دیدگاه ملاصدرا در این مورد صفحه 242
معنای حرکت در حرکت و دیدگاه ملاصدرا در این رابطه صفحه 242-243
تاریخچه ای در مورد تقسیم امکان به امکان استعدادی و ذاتی صفحه 244
ترجمه قسمتی از کتاب الشفا اثر ابن سینا درباره معنی لفط قوه و فعل و مرادفات آن صفحه 245-248
نقل عبارتی از حاشیه شفا پیرامون امکان استعدادی صفحه 248
نقد و بررسی دیدگاه ابن سینا و حکما درباره امکان استعدادی و ذاتی و نحوه وجود مواد ثلاث ( وجوب , امکان , امتناع ) صفحه 248
سخنی از ملا صدرا در حاشیه شفا پیرامون مورد اشتراک و افتراق امکان ذاتی و امکان استعدادی صفحه 249
کیفیت فرض قابلیت بالفعل و قابلیت بالقوه برای قوه انفعالیه از دیدگاه ملاصدرا در حاشیه شفا صفحه 249-250
نقش صورت حاصله برای هیولا در ممانعت از پذیرش صورتی دیگر از دیدگاه ملاصدرا در حاشیه شفا صفحه 250
مراد از امکان در بحث مواد ثلاث و باب قوه و فعل صفحه 252
اثبات قوه و امکان استعدادی از طریق برهان عقلی صفحه 252
دیدگاه فلاسفه و مادیون پیرامون علل عرضی و طولی برای موجودات صفحه 253
طرح مساله وجودی بودن قوه و امکان صفحه 253
لزوم سنخیت بین علت و معلول و دلیل آن صفحه 254
شبهاتی در زمینه علیت فاعلی و هیولای اولی در مبحث قوه و فعل صفحه 254-255
تعریف قوه وکیفیت اطلاق آن بر هیولای اولی و امکان استعدادی صفحه 256
بررسی اختلافات نوعی و صنفی موجودات صفحه 257-258
بررسی امکان فاعلیت جسم نسبت به آثار صفحه 259
تعریف و معنای اصطلاحی تقدم , تاخر , معیت وبرخی از موارد آنها در فلسفه صفحه 261-265
بررسی تقدم , تاخر و معیت در علت و معلول , اعداد, اجزای ماهیت و زمان صفحه 262-265
بررسی مسبوقیت زمانی حدوث و قدم نسبت به شی آخر و اقسام آن صفحه 265-266
بررسی کیفیت حدوث جهان طبیعت صفحه 267-269
معنا و رابطه حدوث و قدم با تقدم و تاخر از دیدگاه حکما صفحه 271
تعریف حدوث زمانی از دیدگاه حکما ومتکلمین صفحه 271-272
تاریخ و زمان ورود عنوان قدم و حدوث در بحث تقدم و تاخر در میان فلاسفه صفحه 272
تعریف حدوث و قدم عرفی از دیدگاه علامه طباطبائی و ملاصدرا صفحه 272-273
قدم زمانی از دیدگاه ملاصدرا و شیخ اشراق صفحه 273-274
شیوع اصطلاح حدوث ذاتی در بین فلاسفه اسلامی صفحه 274
مناط احتیاج به علت در بحث حدوث و امکان از دیدگاه فلاسفه صفحه 274
بررسی رابطه حدوث و قدم با تقدم و تاخر از دیدگاه حکما و متکلمین صفحه 274-275
نقد و بررسی اقسام تقدم و عوامل آن از دیدگاه حکما صفحه 275-282
بررسی نظرات ملاصدرا , ابن سینا , حاجی سبزواری و شیخ اشراق درباره اقسام تقدم صفحه 278-283
فرق تقدم و تاخر با شدت و ضعف و رابطه آن با هویت اعیان خارجیه صفحه 284-285
وحدت و کثرت در خارج و انقسامات و احکام آن صفحه 289-293
تقابل و اقسام آن از دیدگاه فلاسفه صفحه 293-295
تعریف تقابل تناقض , عدم و ملکه , تضایف و تضاد صفحه 293-294
تعریف ماهیت و اقسام آن صفحه 299-303
کیفیت ترکیب در ماهیات صفحه 301-303
تعریف جوهر و عرض و اقسام هر یک از آن صفحه 303-312
نقد و بررسی روش حسی و علوم تجربی در اثبات عرض و نفی جوهر صفحه 305-308
تقسیم جوهر به نفس , عقل , جسم و صورت نوعی و تعاریف هر یک صفحه 308-311
بررسی موضوعات علوم طبیعی در خصوص ترکیبات جسمانی و عناصر اربعه آن صفحه 310-311
تقسیمات عرض به کیفیت , کمیت و نسبت و تعاریف هر یک از آنها صفحه 312