مقالات فلسفی/جلد سه
از ویکی مطهر
نمایه‌ها
معرفی جلد سوم مقالات فلسفی اثر آیت الله شهید مطهری صفحه 5
نگاهی اجمالی به سیر فلسفه در اسلام و حیات تعقلی مسلمین صفحه 13
سیر فلسفه در اسلام و نقش فلاسفه اسلامی در تحول آن صفحه 13-32
معرفی یعقوب ابن اسحق کندی بعنوان اولین فیلسوف اسلامی صفحه 14
نقش مسلمین در پیشرفت فرهنگ و تکامل علوم بشری صفحه 15
کیفیت انتشار علوم یونانی در بین مسلمین از نظر دلیس اولیری صفحه 15-16
دیدگاه دلیس اولیری درباره نقش مسلمانان در توسعه علوم یونانی (جبر,مثلثات ,نجوم,ریاضیات )ونقل فرازی از عبارت وی دراین زمینه صفحه 15-16
علت ایجاد ابهام و اشتباهکاری مرحوم شیخ شهاب الدین سهروردی و حاجی سبزواری در سیر تاریخی فلسفه صفحه 17
بررسی علل و موجبات وقوع ابهام در سیر تاریخی فلسفه صفحه 17
نقش شیخ اشراق و ملا هادی سبزواری در انحراف ریشه های تاریخی مسایل فلسفی صفحه 17-21
رد کلام ملا هادی سبزواری در نسبت قول به حقیقت ذی مراتب بودن وجود به شیخ اشراق و فهلویون صفحه 18-20
مبنای فلسفی شیخ اشراق ( نور و ظلمت ) و رد آن توسط فلاسفه اصالت الوجودی مانند ملاصدرا صفحه 19-20
تقسیم مسایل فلسفه اسلامی از لحاظ سیر تاریخی و تشریح و توضیح اقسام آن صفحه 21-32
ارزش تکثیر براهین در فلسفه و عدم ارزش آن در ریاضیات صفحه 21-22
نقش فلاسفه اسلامی در تغییر مواد ونظم و ترتیب مطالب فلسفی صفحه 22-23
علت طرح بماحث حرکت و نفس در مباحث مربوط به طبیعیات توسط ارسطو و ابن سینا و طرح آنها در مباحث فلسفه اولی توسط ملاصدرا صفحه 23-24
اقسام سلوک عقلی فلسفی از نظر ملا صدرا صفحه 24
نظر ابن سهلان ساوجی و شیخ اشراق درباره تعداد مقولات صفحه 25
دیدگاه ابن سهلان ساوجی و شیخ اشراق در مورد مقولات عشر صفحه 25
تشریح مسایل فلسفی باقی مانده به شکل یونانی خود در فلسفه اسلامی صفحه 25
دیدگاه ابوعلی سینا و ملا صدرا پیرامون تفاوت جسم تعلیمی و جسم طبیعی صفحه 25
تشریح مسایل فلسفی تکمیل شده در فلسفه اسلامی صفحه 26-28
اقامه برهان اسد و اخصر بر امتناع تسلسل توسط فارابی صفحه 26
اثبات امتناع تسلسل از طریق الشی مالم یجب لم یوجد توسط خواجه نصیرالدین طوسی صفحه 26
برهان ابن سینا بر اثبات وجود خداوند از طریق وجوب و امکان و تسمیه آن به برهان صدیقین از سوی وی صفحه 27
اقامه برهان صدیقین از سوی ملاصدرا بر اثبات صانع صفحه 27
عدم اهمیت برهان محرک اول ارسطو در اثبات وجود خداوند صفحه 27
برخی از براهین اقامه شده بر امتناع تسلسل ( برهان ترتب ,برهان حیثیات ,برهان تضایف و برهان تطبیق ) صفحه 27
تشریح برخی مسایل فلسفی تغییر یافته پس از ورود به جهان اسلام صفحه 28-29
نگارش رساله الحجج العشر توسط ابن سینا در باب تجرد نفس صفحه 28
تشریح مسایل فلسفی مستحدث در فلسفه اسلامی صفحه 29-31
دیدگاه ارسطو , بوعلی, شیخ اشراق , ملاصدرا و میرداماد در مورد نظریه مثل افلاطونی صفحه 29
رد ادعای دکتر قاسم غنی در کتاب بحثی درتصوف مبنی بر ادای جمله بسیطالحقیقه کل الاشیاعه برای اولین بار توسط حاجی سبزواری صفحه 30-31
تقسیم قضیه به خارجیه, ذهنیه و حقیقیه توسط بو علی برای اولین بار صفحه 30
طرح قضیه عرفیه عامه توسط فخرالدین رازی برای اولین بار به نقل از خواجه نصیرالدین طوسی صفحه 30
تقسیم علم به تصور و تصدیق توسط فارابی برای اولین بار صفحه 30
مقایسه نظریه افلوطین با نظریه عرفا و حکمای مسلمان در مورد وجود صفحه 31-32
نظری اجمالی بر فلسفه اسلامی ( پیش از ملا صدرا ) صفحه 33
علت عجز ابوعلی سینا از حل بسیاری از مسایل الهی فلسفی از دیدگاه ملا صدرا صفحه 34
علت دشواری بحث از تاریخ فلسفه و بخصوص فلسفه اسلامی صفحه 35-36
تقسیم مسایل فلسفه اسلامی از لحاظ سیر تاریخی و تبیین و تشریح هر یک از اقسام صفحه 37-48
اهمیت تکثیر براهین در فلسفه و عدم ارزش آن در ریاضیات صفحه 37
تفاوت جسم طبیعی و تعلیمی از دیدگاه ملاصدرا و بوعلی صفحه 38
تشریح مسایل فلسفی باقی مانده به شکل یونانی خود در فلسفه اسلامی صفحه 38-39
دیدگاه بو علی و صدرا در مورد علل اربعه ارسطویی صفحه 38-39
دیدگاه شیخ اشراق و ابن سهلان در مورد مقولات عشر صفحه 38
اقامه برهان وسط و طرف از سوی بو علی بر امتناع تسلسل صفحه 39
تشریح مسایل فلسفی تکمیل شده در فلسفه اسلامی صفحه 39-41
اقامه برهان حرکت از سوی ارسطو بر اثبات واجب صفحه 40
برهان خواجه نصیرالدین طوسی بر امتناع تسلسل از طریق الشی مالم یجب لم یوجد صفحه 40
اقامه برهان اسد و اخصر از سوی فارابی بر امتناع تسلسل صفحه 40
تشریح مسایل فلسفی تغییر یافته پس از ورود به جهان اسلام صفحه 41-42
رد ادعای ضیاءالدین دری در مقدمه کنزالحکمه شهر زوری مبنی بر اقتباس و اخذ مطالب فلسفی توسط ملا صدرا از دیگران صفحه 41-42
تشریح مسایل فلسفی مستحدث در فلسفه اسلامی صفحه 42-54
تقسیم قیاس به اقترانی و استثنایی و تقسیم اقترانی به شرطی و حملی توسط بو علی صفحه 43
دیدگاه متاخرین و متقدمین از ابن سینا در مورد نقیض قضیه مرکبه جزئیه صفحه 43-44
نقدی بر محمد علی فروغی بخاطر عدم برداشت صحیح از مساله وحدت وجود در کتاب سیر حکمت در اروپا و ذکر نمونه هایی از آن صفحه 45-48
رابطه ونقش علم کلام در فلسفه اسلامی ( تاثر علم کلام از فلسفه ) صفحه 48
نقش فلسفه صدرا در ایجاد رابطه بین فلسفه مشاء و فلسفه اشراق و طریقه عرفا و متشرعه صفحه 48
ردگرایش تدریجی فلسفه اسلامی به علم کلام و بررسی نقش متکلمان در پیشرفت فلسفه اسلامی صفحه 48-54
چگونگی نقش متکلمان در تنقیح مسایل وجود و مناط احتیاج به علت در فلسفه ملا صدرا صفحه 49-50
نقش عرفا در تنقیح مسایل وجود در فلسفه ملا صدرا صفحه 49-50
تاثیر عمیق معارف قرآنی در فلسفه اسلامی صفحه 50
بهره گیری ملاصدرا از معارف اسلامی و قرآنی در ایجاد پیوند بین فلسفه مشاء , اشراق و طریقه عرفا صفحه 50-52
تاثیر قرآن در عرفان و تصوف از نظر نیکلسن صفحه 51
تاثیر قرآن در عرفان و تصوف از دیدگاه نیکلسن - شرق شناس غربی- و نقل عباراتی از وی صفحه 51-52
نقش میرداماد و تشکیکات فخرالدین رازی در ایجاد تحول در فلسفه صفحه 52
ارزیابی نقش تشکیکات غزالی و فخر رازی در پیشرفت فلسفه اسلامی صفحه 52-54
چگونگی پیدایش نظریه بعدی از ابعاد طبیعت بودن زمان توسط ملاصدرا و نقش میرداماد و فخر رازی در آن صفحه 52-53
دیدگاه میرداماد در مورد اعتباری بودن حرکت توسطیه و حقیقی بودن حرکت قطعیه صفحه 52
ارزیابی شخصیت فلسفی ابن رشد و غزالی صفحه 53-54
نقدی بر روش کار غزالی و ابن رشد در فلسفه و عدم صحت قرار دادن آندو در ردیف فلاسفه بزرگ اسلامی صفحه 54
تاثیر عدم عنایت مولفین اسلامی به تاریخچه مسایل فلسفی و مبدا پیدایش و سیر تاریخی آنها در دشواری تحقیق در سیر فلسفه اسلامی صفحه 54-55
نمونه ای از تسامح و اشتباه حاجی سبزواری (ره) در انتساب برخی از مسایل به گذشتگان از حکماء صفحه 55-60
مروری بر تاریخچه وجود ذهنی در میان فلاسفه و بیانات ملا صدرا در این زمینه صفحه 55
انتساب غلط برخی مسایل فلسفی به گذشتگان توسط حاجی سبزواری و استشهاد به نحوه طرح مساله وجود ذهنی در کتاب شرح منظومه صفحه 55-59
بررسی ابیاتی از شرح منظومه حاجی سبزواری در تبیین مسایل وجود ذهنی صفحه 56-57
رد نسبت انکار وجود ذهنی به فخرالدین رازی از سوی حکیم سبزواری در شرح منظومه صفحه 58-59
دیدگاه فخر رازی در تعریف علم و کیفیت وجود ذهنی صفحه 58-59
دیدگاه ابوالحسن اشعری در مورد وجود ذهنی و تعریف علم به نقل از کتاب نقد المحصل خواجه نصیرالدین طوسی صفحه 58
تشریح تاریخچه مساله وجود ذهنی صفحه 59-60
بررسی اختلاف نظر حکما و متکلمین در تعریف علم و عباراتی از ابن سینا در تعریف علم صفحه 59-60
نقش میرداماد در فلسفه اسلامی و بررسی تفکر فلسفی وی صفحه 61-69
معنی و اقسام حدوث صفحه 61-62
انقسام عدم به عدم ذاتی و عدم زمانی صفحه 61-62
تشریح نظریه حدوث دهری میرداماد صفحه 61-65
تعریف و مراحل عقلی حدوث صفحه 61-63
بررسی اختلاف نظر حکما و متکلمان در مورد حدوث عالم صفحه 63-64
توضیحی پیرامون مرتبه طولی و عرضی وجود صفحه 64
تقسیم وجود به وجود عرضی و طولی صفحه 64-65
اثبات حرکت قطعی توسط میرداماد و تاثیر آن در حکمای بعد از او صفحه 66
تقسیم حرکت به توسطیه و قطعیه و تعریف آنها صفحه 66
پاسخ میرداماد به تشکیک فخررازی در مورد خروج تدریجی شیی از قوه به فعل با اثبات حرکت قطعی و اثبات هویت تدریجی زمان درخارج صفحه 66-68
تبیین اقسام نفسی , رابط و رابطی وجود توسط ملا صدرا در اسفار و دیدگاه حاجی سبزواری در این زمینه صفحه 67-68
نگارش رساله ایقاظات توسط میرداماد در مورد قضا و قدر و جبر و اختیار صفحه 68
نگارش رساله فی مذهب ارسطاطالیس توسط میرداماد درباره صنع و ابداع , نظریه حکما درباره قدم ماده و حل اختلافات افلاطون و صفحه 69
نقش صدر المتالهین در تحول فلسفه اسلامی صفحه 73-82
نقش ملا صدرا در ایجاد ارتباط میان فلسفه مشاء و اشراق و عرفان صفحه 73-74
اثبات ابتکاری بودن سیستم فلسفه ملا صدرا ( عدم اقتباس از دیگران ) صفحه 74
ابتکار ملاصدرا در حکمت متعالیه و رد ادعای ضیاءالدین دری در اقتباس مطالب از دیگران توسط ملاصدرا صفحه 74-80
طرفداری محمدرضا قمشه ای و علی مدرس زنوزی از ملا صدرا و مخالفت میرزای جلوه و ضیاءالدین دری با او صفحه 74
روش ملا صدرا در تنظیم فلسفه اسلامی خودش و نقل اقوال دیگران صفحه 75
منظور ملا صدرا از نامگذاری فلسفه خود به ( حکمت متعالیه ) صفحه 80
مسائل اصولی و ارکان حکمت متعالیه صدرائی صفحه 80-82
مسائل اصولی ارکان حکمت متعالیه ملا صدرا صفحه 80-82
تطور و تنوع مسائل مربوط به وجود در فلسفه و عرفان اسلامی صفحه 83
مفهوم اصالت وجود در فلسفه ملاصدرا صفحه 83
طرح دورانی اصالتالوجود توسط میر داماد برای اولین بار و انتخاب اصالت ماهیت توسط وی صفحه 83
دیدگاه لاهیجی صاحب شوراق و محمد صالح مازندارانی و میر داماد در مورد اصالت ماهیت صفحه 83-84
دیدگاه عرفا از زمان محیی الدین به بعد در مورد اصالت وجود صفحه 84
بحث از حقیقت و واقعیت وجود در کلمات بوعلی , بهمنیار, و خواجه نصیرالدین طوسی بدون نفی اصالت ماهیت صفحه 84
رد انتساب قول به اصالت وجود به مشایین و قول به اصالت ماهیت به اشراقیین توسط حاجی سبزواری و برخی دیگر از متاخرین صفحه 85-86
زمینه های طرح مساله دوران امر بین اصالت ماهیت واصالت وجود توسط میر داماد و دیدگاه وی در این زمینه صفحه 85
بررسی دیدگاه شیخ اشراق نسبت به اصالت ماهیت در کلمات ایشان صفحه 85
نظریات مختلف در باب حقیقت وجود از جهت وحدت و کثرت صفحه 86-89
علت انتساب قول به وحدت تشکیکی وجود به حکمای پهلوی توسط حاجی سبزواری و رد آن صفحه 87-88
دیدگاه عرفا در باب وحدت وجود صفحه 87-88
رد انتساب قول به کثرت وجود به مشایین صفحه 87
اهمیت و تاریخچه بحث وجود ذهنی در میان فلاسفه صفحه 89-92
ارزش معلومات و ادراکات از دیدگاه فلسفه اسلامی صفحه 90
محوریت نقادی ازرش عقل در فلسفه کانت صفحه 90
دیدگاه دکارت در مورد ارزش معقولات و عقل و انکار ارزش واقع نمایی حواس صفحه 90
دیدگاه برگسون در انکار ارزش عقل و اثبات ارزش کشف و شهود عرفانی صفحه 90
بیتی از حاجی سبزواری در بیان اشکالات مساله وجود ذهنی صفحه 91
پاسخ ملاصدرا به اشکالات معروف در باب وجود ذهنی از طریق تقسیم حمل به اولی ذاتی و شایع صناعی برای اولین بار صفحه 91-92
حقیقت امکان در کلمات حکماء و تفاوت آن با اصطلاح امکان فقری در بینش ملا صدرا صفحه 92
اشتراط وحدت حمل در تناقض از دیدگاه ملاصدرا صفحه 92
کشف مساله امکان فقری در وجودات توسط ملا صدرا و تشریح آن صفحه 92-95
کاربرد اصطلاح ضرورت ذاتی در منطق و فلسفه و تقسیم آن به ضرورت ذاتی ازلی و ضرورت ذاتی و تفاوت آنها صفحه 92-93
ابتکار ملا صدرا در تحقیق وجوب ازلی وجود در ذات واجب الوجود و وجوب ذاتی وجود در غیر آن صفحه 93-94
حقیقت امکان در منطق و فلسفه صفحه 94
تحقیق ملا صدرا در مناط احتیاج معلول به علت صفحه 95
اختلاف نظر متکلمین و فلاسفه در مورد حدوث زمانی عالم و دلایل هر یک از آنها صفحه 95-96
تکفیر ابن سینا توسط غزالی به خاطر اعتقاد وی به عدم حدوث زمانی عالم صفحه 95
اختلاف نظر متکلمان با فلاسفه درباره مناط احتیاج معلول به علت صفحه 96
مناط احتیاج به علت از دیدگاه متکلیمن و فلاسفه تا زمان صدرالمتالهین و بررسی نظریه وی در این زیمنه صفحه 96-97
حقیقت علیت و نحوه ارتباط معلول به علت از دیدگاه ملا صدرا صفحه 97
بررسی نحوه ارتباط معلول به علت و نظریه اضافه اشراقیه ملاصدرا در این زمینه صفحه 97-98
اثبات حرکت جوهری توسط ملا صدرا و تاثیر آن در تحول فلسفه صفحه 99-106
فرق علیت مصطلح در علوم طبیعی با علیت در فلسفه صفحه 99
تقسیم موجود بما هو موجود به ثابت و متغییر و ثابت و متغییر نسبی و تعریف هر یک از دیدگاه فلاسفه صفحه 99-100
تعریف حرکت و کون و فساد صفحه 100
بررسی دفعی یا تدریجی بودن تغییر در مقولات عشر و نظریه ارسطو وابن سینا در این زمینه صفحه 100-103
بیان اقوال فلاسفه درباره تعداد مقولات صفحه 101
تعریف مقوله و تعداد آنها از دیدگاه ارسطو صفحه 101-102
بحثی راجع به حرکت جوهریه ملاصدرا و براهین وی بر آن صفحه 103-104
تقسیم موجود به ثابت مطلق (مجردات ) و متغییر مطلق (مادیات ) و رد ثابت و متغییر نسبی بر اساس نظریه ملاصدرا صفحه 103-104
چگونگی روابط ثابت با متغیر از دیدگاه فلسفه ملا صدرا ( انواع رابطه ها ) صفحه 104
بررسی رابطه ثابت ها (مجردات ) با متغییرات (مادیات ) از دیدگاه ملاصدرا صفحه 104-106
استشهاد به شعری از مولوی در مورد وحدت بخشی حقایق مجرده ثابته به مادیات صفحه 105
نقش شرائط مادی و اجتماعی بشریت در تکامل جنبه های انسانی و ایدئولوژیکی صفحه 107
نقش وارستگی بشر از شرایط مادی و اجتماعی در تکامل انسانی آن و گرایش وی به اصالت فکر و ایدئولوژی صفحه 107-108
بحثی پیرامون ضرورت و فواید آشنایی با فلسفه ملاصدرا صفحه 107-109
ارتباط جهان بینی با ایدئولوژی صفحه 108-109
جایگاه اصالت وجود در فلسفه ملا صدرا و مقایسه اجمالی آن با اگزیستانسیالیسم صفحه 109
تشریح نظریه اصالت وجود ملاصدرا صفحه 109-111
توضیح نظریه اگزیستانسیالیسم صفحه 110
بررسی نظریه حرکت جوهری ملاصدرا صفحه 111-115
حرکت اعراض از دیدگاه ارسطو صفحه 113
نقد و بررسی نظریه هگل درباره حرکت صفحه 113-115
لزوم انکار تکامل واقعی عالم بر مبنای نظریه قدما در مورد اصل ماده و صورت صفحه 113-115
معنی دارشدن تکامل و اقعی انسان و جهان بر اساس حرکت جوهری و تکاملی ملا صدرا صفحه 115
تکامل موجودات بر مبنای حرکت جوهری ملاصدرا صفحه 116
نظریات مختلف در باب رابطه روان و بدن و دیدگاه افلاطون ارسطو , ابن سینا و دکارت در این زمینه صفحه 116-117
مساله اتحاد روان و تن در فلسفه ملاصدرا واستشهاد وی به آیات 12 تا 14 سوره مومنون صفحه 116-118
نحوه ادراک کلیات توسط ذهن و دیدگاه ملاصدرا و فلاسفه قبل از وی در این زمینه صفحه 118-120
حل مساله اتحاد عاقل و معقول در فلسفه صدرائی صفحه 121-122
مساله اتحاد عاقل و معقول در حکمت متعالیه و استشهاد به اشعاری از مولوی و دیگران در زمینه ارزش اندیشه ها صفحه 121-122
بررسی روابط و تفاوت فلسفه و عرفان صفحه 125-130
هدف فلسفه الهی و عرفان درباه انسان صفحه 125
تقسیم حکمت الهی به الهیات بالمعنی الاعم و الهیات بمعنی الاخص در اصطلاح متاخرین صفحه 125
تفاوت راه و وسیله حکما با راه و وسیله عرفا صفحه 125
فرق عرفان محیی الدین عربی با عرفان شبلی صفحه 126
بررسی موضوع عرفان و حکمت الهی و تاریخچه پیدایش آنها صفحه 126-128
وحدت و کثرت در فلسفه و عرفان صفحه 128
اختلاف حکماء و عرفاء در مساله ( علیت ) و ( تجلی ) و نقش ملا صدرا در حل فلسفه آن صفحه 128
آشنایی با مسایل عرفان صفحه 128
بررسی اختلاف عرفا و حکما در مورد تجلی و علیت صفحه 128-130
انتقاد میرداماد به سخن حکما مبنی بر صادر اول بودن عقل و گرایش وی به عرفا در این زمینه صفحه 129-130
دیدگاه عرفا در زمینه فنای دائمی عالم و پیدایش دوباره اشیا صفحه 130
نقش ملاصدرا در نزدیکی مفهوم علیت و تجلی به یکدیگر و رفع اختلافات عرفا و فلاسفه در این زمینه صفحه 131-132
نظریه ( خلق جدید ) در اصطلاح عرفا و مطابقت آن با فلسفه ملا صدرا صفحه 132-134
صحت نظریه خلق جدید عرفا بر مبنای حرکت جوهری ملاصدرا صفحه 132-134
استشهاد ملاصدرا در اسفار به عباراتی از ابن عربی در فتوحات مکیه جهت تایید حرکت جوهری صفحه 135-136
توضیحی پیرامون تفاوت مفهومی اصطلاحات عرفا با فلاسفه صفحه 136-137
تشبیه حق به خلق و تنزیه حق از اتصاف به صفات ممکنات از دیدگاه فلسفه و عرفان صفحه 137-139
وحدت و کثرت وجود از دیدگاه فلاسفه و عرفا صفحه 137-139
معنی وحدت وجود در اصطلاح عرفا صفحه 138
کاربرد اصطلاح جوهر و عرض در فلسفه و عرفان صفحه 139
عینیت ذات با صفات حق از دیدگاه عرفا صفحه 139
گفتاری از محیی الدین عربی در مورد انحصار وجود حقیقی به خدا و کیفت معرفت نفس صفحه 140
انحصار وجود حقیقی در ذات حق واثبات وجود ظلی و ظهوری برای سایر موجودات از دیدگاه عرفا و عبارتی از محیی الدین در این مورد صفحه 140-141
اختلاف فلاسفه و عرفا در زمینه معرفت نفس و عباراتی از محیی الدین عربی در این زمینه صفحه 141-144
رابطه معرفت نفس با معرفت حق از دیدگاه محیی الدین عربی در کتاب فصوص و شرح حدیث معروف من عرف نفسه فقد عرف ربه صفحه 141-144
اشعاری از ابن فارض و محمود شبستری درباره معرفت صفحه 143
بیتی از اشعار ابن فارض و اشعار شبستری در گلشن راز در مورد عینیت نفس انسانی با ذات حق صفحه 143
عبارتی از فصوص الحکم ابن عربی در مورد نظریه خلق جدید عرفا و استشهاد وی به آیاتی از قرآن در این زمینه صفحه 144
بحث و بررسی پیرامون وجود ذهنی صفحه 147-194
جایگاه مساله وجود ذهنی در فلسفه اسلامی صفحه 147-148
بحثی در مورد حقیقت و ازرش علم و رابطه آن با مساله وجود ذهنی صفحه 147-149
حقیقت علم و ارزش و اعتبار آن صفحه 148
ارتباط ماهوی ادراک و ادراک شده از دیدگاه فلاسفه اسلامی و لزوم پذیرش آن جهت اثبات ارزش علم و مطابقت آن با علوم صفحه 148-149
علت مبتنی بودن تفکر رئالیستی بر نظریه ارتباط ماهوی درباره وجود ذهنی صفحه 149
تاریخچه بحث وجود ذهنی در فلسفه , کلام و عرفان صفحه 150
بررسی سهم قدمای از فلاسفه در بحث وجود ذهنی صفحه 150-153
مروری بر تاریخچه و علل پیدایش نظریه اشباح در میان فلاسفه صفحه 151
فرازی از کتاب تعلیقات فارابی در تعریف معقول و علم صفحه 151
مواضع بحث از وجود ذهنی در کلام حکمای اسلامی صفحه 151-152
نگاهی به تاریخ پیدایش نظریه اشباح در توجیه کلام فلاسفه در باب وجود ذهنی صفحه 151-152
نظر میر سید شریف درباره نظریه اشباح صفحه 152
دیدگاه صدر المتالهین در مورد نظریه اشباح صفحه 152
تردید دو مدعای حکما در مورد وجود ذهنی توسط میرسیدشریف در حاشیه شرح حکمه العین صفحه 152
فرازی از کتاب شوارق لاهیجی در مورد تطبیق مدعای متقدمین در مورد وجود ذهنی بر نظریه اشباح و دیدگاه وی در این زمینه صفحه 152
تحقیقی در باب نظریه قدمای از فلاسفه در باب وجود ذهنی صفحه 153
مطابقت علم و معلوم از دیدگاه افلاطون , ارسطو و سوفسطائیان صفحه 153
سهم متکلمین و نقش اساسی عرفا در استحکام مساله وجود ذهنی صفحه 154
بررسی نقش عرفا در تنقیح مساله وجود ذهنی صفحه 154-156
سهم متکلمین در تطور مساله وجود ذهنی صفحه 154
دیدگاه عرفا در مورد مراتب وجود و حضرات خمس صفحه 155
دیدگاه عرفا و فلاسفه در مورد عرضیت علم و ادراک و رابطه ادراک با ادراک کننده صفحه 155-156
نقش شیخ اشراق و صدر المتالهین در مساله وجود ذهنی صفحه 156
بررسی دیدگاه سهم شیخ اشراق و ملاصدرا در مساله وجود ذهنی صفحه 156-157
تفاوت ملاک ادراک ذات شی ء توسط خود شی ء از دیدگاه شیخ اشراق و مشائین و توفیق بین آنها توسط ملاصدرا صفحه 156-157
آشنایی با اقوال موجود در باب وجود ذهنی (نظریه ماهوی , نظریه اضافه و نظریه اشباح) صفحه 157-159
تقسیم وجود به وجود ذهنی و خارجی و بیتی از اشعار منظومه سبزواری در این مورد صفحه 157
پذیرش نظریه اضافه در باب وجود ذهنی از سوی قدمای متکلمین صفحه 157
ابتکار ابوالحسن بصری در ایجاد نظریه اضافه بنابر نقل خواجه در تلخیص المحصل صفحه 158
نظر فخر رازی در مورد وجود ذهنی و عدم صحت انتساب ابتکار قول به اضافه به ایشان صفحه 158
تقسیم طرفداران نظریه اشباح در باب وجود ذهنی به دو گروه قائلین به اضافه محض و اضافه بین صورت ذهنی و نفس صفحه 158
نظریه فخر رازی در باب وجود ذهنی و اختیار نظریه ماهوی در مباحث المشرقیه و نظریه اضافه در المحصل صفحه 158-159
اصول اقوال درباره حقیقت علم و ادراک صفحه 159
قبول نظریه اشباح در باب وجود ذهنی توسط قاضی بیضاوی در طوالع الانوار و شارح کلام وی در مطارح الانظار صفحه 159
قبول نظریه اشباح در باب وجود ذهنی توسط میر بخاری در شرح حکمه العین و قطب الدین شیرازی در دره التاج و صاحب شرح مقاصد صفحه 159
انتساب نظریه اشباح در باب وجود ذهنی به قدمای فلسفه توسط صاحب شوارق صفحه 159
اختلاف قائلین به نظریه ماهوی در باب وجود ذهنی درباره مقوله علم و ادراک و نظریه محقق دوانی و ملا صدرا در این زمینه صفحه 159-160
اختلاف قائلین به نظریه اشباح در باب وجود ذهنی در مورد مکان و محل اشباع صفحه 160
عدم اقامه هیچگونه دلیلی برا اثبات نظریه اشباح و نظریه اضافه در باب وجود ذهنی صفحه 160-161
ادله وجود ذهنی , بر اساس نظریه ماهوی ( نظریه معروف فلاسفه ) صفحه 162
بررسی ادله وجود ذهنی صفحه 162-164
بررسی اثبات وجود ذهنی از راه تصور معدومات در اسفار صفحه 162
یادداشتهایی در مورد مسائل مختلف وجود ذهنی صفحه 165
مفهوم لغوی و اصطلاح فلسفی ادراک صفحه 165
فرازی از کتاب المعتبر در تقسیم وجود به وجود خارجی و وجود ذهنی صفحه 165
فرق گذاری بین واژه های شعور , فهم , معنی و ادراک در کتاب المعتبر صفحه 165
بررسی دیدگاه مشائین در مورد وجود ذهنی صفحه 166
سهم فلاسفه و عرفا به ویژه ملاصدرا در مساله وجود ذهنی صفحه 166
نسبت نظریه اشباح به جمعی از متاخرین توسط ملاصدرا در اسفار و انتساب آن به قدما توسط حاجی سبزواری در حاشیه صفحه 166-167
یادداشتهایی در مورد حقیقت علم و دیدگاههای مختلف پیرامون آن در میان حکماء صفحه 167
تشابه قول به اضافه و وجود ظلی در واقع نمایی و قول فارابی در تعلیقات در این زمینه صفحه 167
استشهاد به تعریف علم بر انتساب قول به وجود ذهنی به قدمای فلاسفه صفحه 167-168
شواهدی بر نفی نظریه اشباح در باب وجود ذهنی صفحه 167
فرازهایی از کتاب مواقف و شرح مواقف در بیان ادله وجود ذهنی صفحه 168
فرازی از کتاب مباحث المشرقیه در استدلال بر وجود ذهنی صفحه 169
فرازهایی از عبارات شیخ اشراق در هیاکل النور و حکمه الاشراق در مورد وجود ذهنی صفحه 169
اثبات تجرد و مغایرت نفس ناطقه با بدن از دیدگاه شیخ اشراق در هیاکل النور صفحه 169
بررسی نظر فخر رازی در حقیقت علم و وجود ذهنی صفحه 170
فرازی از کتاب اشارات در تعریف ادراک صفحه 170
رد ادعای اسفار مبنی بر انتساب قول به اضافه در باب وجود ذهنی به فخر در ملخص صفحه 170-171
تبیین دیدگاه فخر رازی در مورد حقیقت علم و ادراک و وجود ذهنی با نقل فرازهایی از کتاب ملخص و محصل صفحه 170-172
اشاره ای به تاریخچه نظریه اشباح و نظریه اضافه و تقدم یا تاخر آنها از زمان فخر رازی صفحه 171-172
نقل عباراتی از کتاب ( مواقف ) پیرامون ادله منکرین وجود ذهنی صفحه 172
فرازهایی از کتاب مواقف در بررسی حقیقت علم و ادراک و وجود ذهنی و ادله آن صفحه 172-173
فرازهایی از کتاب ملخص فخر رازی در بیان حقیقت علم و ادراک و وجود ذهنی به نقل از کتاب شرح مواقف صفحه 174
فرازی از کتاب شفادر مورد حقیقت علم و ادراک و وجود ذهنی به نقل از کتاب شرح مواقف صفحه 175
دیدگاه سید شریف در حاشیه حکمه العین و فاضل باغنوی درمورد نظر فخر رازی پیرامون مساله وجود ذهنی صفحه 175-176
بررسی حقیقت علم و ادراک و دلایل اثبات وجود ذهنی در کتاب حکمه العین و شرح و حاشیه آن صفحه 176-180
رد انتساب قول به انکار وجود ذهنی به فخر رازی توسط حاجی سبزواری در منظومه صفحه 176
فرازی از کتاب اشارات درباره حقیقت ادراک , علم و وجود ذهنی صفحه 180-181
نظریه حکما در مورد حقیقت علم و ادراک صفحه 181-182
بررسی فرازی از تعلیقات صدرالمتالهین بر حکمه الاشراق در مورد حقیقت علم و ادراک و وجود ذهنی و اقوال مساله صفحه 181
شرطیت تجرد برای علم از دیدگاه حکما و نظر شیخ اشراق و ملاصدرا در این زمینه صفحه 182
نظریه متکلمین در باب حقیقت علم و ادراک (نظریه اضافه) صفحه 182
نظریه فخر رازی در باب حقیقت علم و ادراک و وجود ذهنی صفحه 182
عنوان نظریه اشباح در باب وجود ذهنی توسط کاتبی و شارح حکمه العین برای اولین بار صفحه 182
اشاره ای به تاریخ پیدایش نظریه انقلاب و نظریه کیف بودن علم توسط سید صدر و ملا جلال دوانی صفحه 182-183
تحقیقی در مورد مستشکلین بر وجود ذهنی صفحه 183
ارزیابی ادله اثبات وجود ذهنی صفحه 183
اشکالات بوعلی , ملاصدرا و متکلمین در باب وجود ذهنی صفحه 183
اهمیت و نقش ملاصدرا در رفع و توجیه اشکالات باب وجود ذهنی صفحه 184
بررسی فرازهایی از کتاب شرح مقاصد در بیان ادله و اشکالات وجود ذهنی صفحه 184-185
نقدی بر دیدگاه حاجی سبزواری در شرح منظومه در مورد اشکالات باب وجود ذهنی صفحه 185
فرازهایی از کتاب مقاصد و شرح آن در بیان حقیقت علم و ادراک و وجود ذهنی صفحه 185
فرازهایی از کتاب مطارح الانظار تالیف ابوالثناء اصفهانی در بررسی حقیقت علم و ادراک و وجود ذهنی و اشکالات آن صفحه 186-188
عدم نقش فلاسفه یونان در مساله وجود ذهنی صفحه 188
تقسیم وجود به عینی و ذهنی و لفظی و کتبی در بحثهای منطق ارسطو صفحه 188
تعریف حکمت در فلسفه ارسطو و اسکندریون صفحه 188
عدم بحث از علم و ارزش واقعی آن در فلسفه ارسطو و اسکندریون صفحه 188
تناسب تعریف فلسفه به صیروه الانسان عالما عقلیا مضاهیا للعالم العینی با قبول وجود ذهنی و اتحاد عاقل و معقول صفحه 188-189
فرازی از کتاب رسائل اخوان الصفا در تعریف علم صفحه 189
فرازهایی از کتاب دره التاج تالیف قطب الدین شیرازی در مورد حقیقت علم و وجود ذهنی صفحه 189-190
دیدگاه شیخ ابوالبرکات در مورد حقیقت علم به نقل از خواجه در شرح اشارات صفحه 191
بررسی دیدگاه خواجه نصیر الدین طوسی در باب حقیقت علم و وجود ذهنی صفحه 191
معرفی قائلین به نظریه اشباح در باب وجود ذهنی صفحه 192
دیدگاه صاحب شوارق در باب حقیقت علم و وجود ذهنی و اقوال در مساله صفحه 193-194
توضیحی پیرامون مشخصات موضوع علم و تطابق موضوع فلسفه با آنها صفحه 197
ضرورت وضوح تعریف و قطعیت تحقق موضوع علم صفحه 197-198
شرح فرازی از نجات ابن سینا در مورد موضوع فلسفه (موجود بما هو موجود) و علت عدم نیاز آن به تعریف و قطعیت تحقق آن صفحه 197-206
اثبات بی نیازی وجود از تعریف صفحه 199
مقصود ابن سینا (ره) از مبدئیت اول وجود ( موجود ) در تعاریف صفحه 201
جزئیت وجود برای ماهیت در کلمات متکلمان و رد آن توسط شیخ و دیگر فلاسفه اسلامی صفحه 201-202
تلقی هگل از هستی به عنوان اولین مقوله و جنس الاجناس صفحه 202
تشریح لحاظ اسمی یا استقلالی و لحاظ حرفی مفهوم وجود صفحه 202-204
تشریح تفاوت تصدیق و تداعی معانی صفحه 205-206
تقسیم وجود به جوهر و عرض و توضیحی پیرامون محل بحث آن در کتب فلسفی صفحه 206-210
تقسیم وجود به جوهر و عرض از دیدگاه ابو علی سینا صفحه 206
علت تقدیم مباحث وجود بر سایر مسائل فلسفی در کتابهای متاخرین مثل منظومه و تقدیم مباحث جوهر و عرض در کتابهای شفا صفحه 207
طرح باب مقولات در مباحث منطق توسط بو علی و ارسطو و الحاق این باب به مباحث فلسفه توسط فلاسفه بعد از آنها صفحه 207-208
توضیحی پیرامون عدم تلخیص کتاب ( نجات ) از کتاب ( شفا ) و شاهدی بر آن صفحه 208
برهان شیخ در ( شفا ) بر وجود جوهر صفحه 208
اقسام پنجگانه جوهر صفحه 208
بررسی تعریف جوهر و عرض و مقصود از حلول در تعریف آنها صفحه 209-213
مقصود از ( حلول ) در تعبیرات شیخ در کتاب های شفا و نجات در باب تعریف جوهر و عرض صفحه 210
تعریف مکان از دیدگاه ابو علی سینا صفحه 210
بحثی در مورد امتناع انتقال عرض صفحه 211-212
بحثی پیرامون حلول عرض در جوهر و امکان حلول جوهر در جوهر صفحه 212-213
عقیده حکماء درباره رابطه ماده و صورت صفحه 214
معنای جوهر و اقسام آن صفحه 214-216
نحوه تقسیم موجود به جوهر و عرض از دیدگاه شیخ در نجات صفحه 214-215
نحوه تقسیم جوهر به هیولی , صورت , جسم , عقل و نفس صفحه 215
اشکالی در مورد اعتبار جسم (مجموع صورت و ماده ) به عنوان یک جوهر مستقل صفحه 215-216
معانی ماده صفحه 216
بحثی پیرامون تعریف ماده وعبارتی از منظومه در این مورد و تشریح اقوال در حقیقت آن صفحه 216-219
بیان اقوال مختلف پیرامون حقیقت ( ماده ) در اصطلاح فلسفه ( ماده فلسفی ) صفحه 218
نظریه اشراقیون در باب حقیت ماده صفحه 218
براهین اثبات ماده صفحه 219
هیولی از دیدگاه شیخ اشراق و مشایین صفحه 219
عدم نیاز صورت جسمیه به اثبات بر خلاف ماده صفحه 219
پاسخ استاد مطهری به پرسش پیرامون بقای نفس (از اقسام جوهر) پس از مفارقت از بدن به همان حالت سابق خود صفحه 220
تقسیم موجود به جوهر و عرض و اقسام پنجگانه جوهر صفحه 220
عدم امکان و انکار وجود خارجی اجسام و تشریح اقوال در باب حقیقت جسم صفحه 220-226
بیان مغایرت نظریه جزء لا یتجزای ذیمقراطیس با نظریه متکلمین پیرامون آن صفحه 221-223
دیدگاههای مختلف در مورد معنای جسم صفحه 221
نظریه شیخ اشراق و بوعلی و مشایین در باب حقیقت جسم صفحه 223-225
تعریف عرض قار و غیر قار صفحه 223-225
پاسخ استاد مطهری به پرسشی در زمینه دیدگاه شیخ اشراق در مورد جوهر ( پاورقی کتاب ) صفحه 224
بیان مبنای نظریه لایب نیتس و نظریه متکلمین در مورد جسم و صورت جسمیه صفحه 225
تشریح تفاوت نظریه جزء لایتجزای ذیمقراطیس و متکلمان در باب حقیقت جسم صفحه 225
خلاصه یی ازمسائل و کارهای فلسفه صفحه 226
تشریح محورهای مسایل فلسفه صفحه 226-227
بررسی ماهیت صورت جسمیه صفحه 227
اثبات عدم اشتراط جسمیت اجسام به ابعاد ثلاثه متمایز صفحه 227
بحثی پیرامون ملاک جسمیت اجسام و پاسخ بوعلی به ابو ریحان در این زمینه صفحه 227-229
تعریف حکماء از جوهر جسمانی صفحه 229
تشریح ماهیت صورت جسمیه صفحه 229-240
بررسی تعریف جوهر جسمانی صفحه 229-230
بحثی در مورد تناهی اجسام صفحه 230
بیان تفاوت میان کمیت جوهری و کمیت عرضی در قالب چند مثال صفحه 231
بررسی تفاوت کمیت جوهری و کمیت عرضی در جسم صفحه 231-232
بررسی تفاوت جسم طبیعی و جسم تعلیمی صفحه 232-238
پاسخ استاد به سؤالی پیرامون رابطه و تمایز جسم طبیعی با جسم تعلیمی صفحه 237-241
عدم تفاوت میان جسم تعلیمی و جسم طبیعی بنابر نظریه جزء لا یتجزای ذیمقراطیس صفحه 239
پرسش و پاسخی پیرامون عدم امکان اثبات تفاوت جسم تعلیمی و طبیعی بنا بر نظریه ذیمقراطیس صفحه 239
بررسی اختلاف دیدگاه اشراقیین و مشایین درباره معنای جسم و رابطه جسم با صورت جسمیه صفحه 241-243
تقریر مدعای مشاییان در باب ماده اولی و تعریف آن صفحه 242-247
اثبات وجود ماده اولی ( هیولای اولی ) صفحه 248-256
تفاوت میان ماده اولی و ماده ثانیه صفحه 248-255
بررسی تفاوت ماده ثانیه (هیولای ثانیه) با ماده اولی (هیولای اولی) و پرسش و پاسخهایی پیرامون آن در پاروقی کتاب صفحه 248-255
دیدگاه طالس, ذیمقراطیس, شیخ اشراق و مشایین و بعضی نظرات دیگر در باب ماده اولی صفحه 250-252
تفاوت نظریه ذیمقراطیس با نظریه شیخ اشراق درباره ماده اولی صفحه 251
فرق میان عدم تعین در ماده اولی با سایر عدم تعین ها صفحه 255
فرق میان عدم تعین ماده اولی با سایر عدم تعین ها صفحه 255-256
اثبات ماده اولی از راه برهان قوه و فعل از سوی مشائیان صفحه 257
تقریر براهین مشایین در اثبات ماده اولی (برهان قوه و فعل و برهان و فصل و وصل) و رد نظریه شیخ اشراق در این زمینه صفحه 257-268
توضیحی پیرامون برهان فصل و وصل بر اثبات ماده اولی صفحه 258-263
تقریر برهان قوه و فعل در اثبات وجود ماده اولی صفحه 265-268
تفاوت تقریر برهان قوه و فعل در اثبات ماده اولی بر مبنای حرکت جوهری و عدم قول به آن صفحه 267-268
اثبات تلازم میان ماده و صورت در اجسام صفحه 268-271
بررسی رابطه میان اصل تبدیل ماده به انرژی در علم جدید با بحث فلسفی ماده و صورت صفحه 271
رابطه اصل تبدیل ماده به انرژی با مساله ماده و صورت صفحه 271-279
پاسخ استاد مطهری به پرسشی پیرامون امکان انطباق نظریه عنصر نا متعین آناکسیماندر با هیولای اولای ارسطو صفحه 273
پاره یی اشکالات فلسفی درباره انرژی به لحاظ عدم تعریف و تبیین ماهیت آن صفحه 275-279
چند سؤال فلسفی درباره انرژی صفحه 275-277
تعارض میان مفهوم جدید ماده با مفهوم فلسفی آن ( به لحاظ عدم انفکاک ماده فلسفی از صورت جسمیه ) صفحه 280
بررسی عدم امکان تجرد ماده از صورت از دیدگاه ابن سینا صفحه 280-281
معنای تخلخل و تکاثف و انواع آن صفحه 283-302
تعریف تخلخل و تکاثف و تقسیم آنها به مجازی و حقیقی صفحه 283-285
بیان سه نظریه پیرامون علت تعین اشیاء در مقادیر معین صفحه 285-291
برهان حکما بر امکان وقوع تخلخل و تکاثف صفحه 285-295
رد نظریه تاثیر صورت جسمیه در وجود مقادیر معین برای اشیا صفحه 286-287
تشریح نظریه تاثیر صورت نوعیه اشیا در وجود مقادیر معین برای آنها صفحه 289-290
بحثی پیرامون تعریف تخلخل و تکاثف صفحه 292-293
پاسخ استاد مطهری به پرسش در مورد مساله وجود خلا در طبیعت و عدم ارتباط آن به تخلخل و تکاثف حقیقی صفحه 293-294
بحثی در مورد تخلخل و تکاثف در کل عالم طبیعت و ارتباط آن با تناهی و یا عدم تناهی ابعاد عالم صفحه 295-300
ویژگی حرکت مکانی در میان انواع حرکتها صفحه 297-300
اثبات عدم حرکت مکانی اجسام در صورت حرکت همه اشیا صفحه 297-302
تعریف مکان از دیدگاه شیخ اشراق و بوعلی صفحه 298-299
بیان ترتیب موجودات و معنای آن در اصطلاح فلاسفه صفحه 303-305
معنای اولویت به وجود در کلام شیخ ( ابن سینا ) صفحه 305
اولویت جواهر به وجود در مقایسه به اعراض صفحه 305-312
اولویت عقل به وجود در مقایسه با دیگر جواهر صفحه 305
بررسی معنای اولویت به وجود و تفاوت آن با ترتیب موجودات (تقدم و تاخر ذاتی در وجود) صفحه 305-312
مبنای کلام قدمای فلاسفه در باب کلی مشکک و تطورات فلسفی پیرامون آن صفحه 306
تقسیم کلی به کلی متواطی و مشلک در منطق و تعریف هر یک صفحه 306-311
تشریح مبانی قدما مثل شیخ در باب کلی مشکک و مخالفت شیخ اشراق با آن صفحه 307-309
اشاره ای به پیدایش اصالت الوجود بعد از زمان شیخ اشراق صفحه 309-310
تاثیر پیدایش نظریه اصالت وجود در باب کلی مشکک صفحه 309-310
تشریح قاعده امکان اشرف و عدم ارتباط آن با مساله اولویت در وجود در پاسخ استاد مطهری به پرسشی در این زمینه صفحه 312-313
تشریح مساله تشکیک در وجود وارتباط آن با حرکت جوهری صفحه 313-314
شرح فرازهایی از کتاب نجات شیخ در مورد اولویت اشیا به وجود (تشکیک در وجود) صفحه 314-324
شرح فرازهایی از کتاب نجات شیخ در مورد اولویت جوهر به وجود نسبت به اعراض و جواهر غیر جسم نسبت به جواهر جسمانی صفحه 314-324
اثبات عقول مجرده توسط مشاء از راه ممکن الوجود بودن جسم صفحه 315
شرح فرازی از کتاب نجات در اثبات عقول مجردی صفحه 315-316
بررسی کیفیت ترکیب ماده و صورت و جنس و فصل صفحه 316
پاسخ به اشکالی در زمینه اولویت جسم در وجود نسبت به هیولی صفحه 316-321
بررسی کیفیت ترکیب ماده و صورت صفحه 316-331
تشریح ترکیب اتحادی (طولی) جنس و فصل صفحه 316-331
تشریح اصطلاح ماده به معنای حامل استعداد شی ء و اصطلاح ماده به معنای حامل فعلیت شی ء صفحه 319-321
بحثی در مورد تقدم صورت بر ماده و ذکر انواع تقدمها صفحه 320-321
توضیحی پیرامون ترکیب ماهوی در اصطلاح فلاسفه صفحه 321
پاسخ به پرسشهایی در زمینه اتصاف عرض به قار و غیر قار و عدم اتصاف جسم به آنها صفحه 321-322
تشریح ترکیب ماهوی (اتحادی) در پاسخ استاد مطهری به پرسش در این زمینه در پاورقی کتاب صفحه 321-323
تقدم برخی از عقول بر برخی دیگر از دیدگاه مشایین, اشراقین و خواجه نصیرالدین طوسی صفحه 323
شرح فرازی از کتاب نجات شیخ در مورد رابطه هیولی و صورت صفحه 323
اقسام عرض از دیدگاه ابن سینا صفحه 324
تعریف کم و اقسام آن صفحه 325-329
بررسی ارتباط مساله وجود کم متصل در عالم به نظریه جزء لایتجزی در فرازی از کتاب نجات شیخ صفحه 325-328
شرح فرازهایی از کتاب نجات شیخ در تقسیم کم به متصل و منفصل صفحه 325-328
شرح فرازی از کتاب نجات شیخ در مورد بداهت وجود کم منفصل و خفای تعریف آن صفحه 326-328
فرازی از کتاب نجات شیخ درمورد ارتباط علوم هندسه , هیات , مساحی و اثقال وحیل با کم متصل صفحه 328-329
اشاره یی به تفاوت موضوعات علوم ریاضی , طبیعی و الهی از جهت وابستگی به ماده و عدم آن صفحه 329
فرازی از کتاب نجات شیخ در مورد ارتباط علوم حساب موسیقی و زیجات به کم متصل صفحه 329
تشریح تفاوت موضوعات مورد بحث در الهیات ریاضیات و طبیعیات با یکدیگر صفحه 329-330
فرازی از کتاب نجات شیخ در مورد ارتباط علوم طبیعی با جسم و صورت غیر مفارقه موجودات صفحه 330
فرازی از کتاب نجات شیخ در مورد ارتباط علم اخلاق با حال و ملکه (کیفیات نفسانی) صفحه 330-331
شرح فرازی از کتاب نجات شیخ درمورد تقدم اعراض قاره بر غیر قار صفحه 330-331
فرازی از کتاب نجات در مورد اعراض غیر قاره زمان و متی و اخس مراتب وجود بودن آن صفحه 331
اخس مراتب وجود ( زمان ) از دیدگاه قدمای فلاسفه و ابن سینا صفحه 332